آیا نصی بر امامت نداریم؟

از شبهاتى که بر این استدلال شیعه وارد کرده‏اند؛ این است که هیچ نص صریحى – چه از قرآن و چه از روایات – در بحث امامت نداریم. به این شبهه توجه کنیم:

«انّا نجزم بانّ مسأله الامامه لو کان فیها نصّ من القرآن و الحدیث لتواتر و استفاض و لم یقع فیها ما وقعت من الخلاف.»^([۱])

«ما یقین داریم که اگر در مسأله امامت نصى از قرآن و حدیث بود، به تواتر نقل مى‏شد و این مقدار اختلاف در آن وجود نمى‏داشت».

نقد

۱- درباره قرآن مى‏توان این سخن را پذیرفت که بدون اثبات شأن نزول آیات، نمى‏توان نص صریح پیدا کرد، ولى این نکته به مسأله امامت اختصاص ندارد و در بسیارى از مسائلى که قرآن از آنها سخن گفته این ابهام راه یافته است.

۲- به دلایل زیر این سخن را درباره این حدیث نمى‏توان پذیرفت:

اوّلاً: حدیث مشکل قرآن را ندارد که کلى گویى باشد. از این جهت حداقل در شبهه قبل درباره حدیث غدیر تواتر و نیز دلالت صریح آن را بر مسأله امامت از قول دانشمندان اهل‏سنت نقل کردیم و هم کتابهایى را که دانشمندان اهل سنت درباره آن تدوین کرده‏اند، برشمردیم.

ثانیا: احادیثى که رسول خدا |درباره امامت و جانشینى پس از خود بیان کرده است محدود به چند عدد نیست، بلکه روایات بسیارى است که مى‏توان آنها را چنین تقسیم‏بندى کرد:

احادیث یوم الانذار؛ احادیث وصایت؛ احادیث وراثت؛ احادیث خلافت؛ احادیث منزلت؛ احادیث الاماره؛ احادیث الامامه؛ احادیث الولایه؛ احادیث الهدایه؛ احادیث العصمه؛ احادیث العلم؛ احادیث اثناعشر خلیفه؛ احادیث السفینه؛ احادیث الثقلین.

درباره این احادیث یادآورى دو نکته زیر لازم است:

الف – تمام این روایات در منابع اهل سنت وجود دارد که تنها درباره حدیث غدیر در شبهه قبل مواردى یاد شد.

ب – درباره همه این روایات از طرف دانشمندان اهل سنت کتبى نوشته شده است که جاى ذکر آنها نیست.

کیفیت دلالت این روایات بر جانشینى و منابع آن را به طور مشروح در کتابى به نام سیماى امام على × در نگاه نبى | آورده‏ایم که در سال ۱۳۷۹ به مناسبت سال امام على × از طرف همایش سیره اجتماعى، سیاسى امامعلى× منتشر شده است.

۳- بسیارى از این احادیث مانند حدیث ثقلین، حدیث منزلت، حدیث یوم الانذار و… بر اساس قواعد حدیث‏شناسى شیعه و اهل سنت متواترند؛

۴- اما این سخن که اگر نص صریحى در مسأله بود، اختلافى بین امت به وجود نمى‏آمد، پذیرفته نیست ؛ زیرا پیدایش اختلاف عوامل گوناگونى دارد. نه تنها در مواردى که حدیث متواتر داریم بین امت اختلاف وجود دارد، بلکه در مواردى که رسول خدا |در طول عمر خود عملاً انجام داده است نیز اختلاف راه یافته است؛ به عنوان مثال رسول خدا |در طول عمر شریف خود در سفر و حضر و درحضور همه مسلمانها بارها و بارها وضو گرفته و نماز خوانده است. با این حال درباره چگونگى وضو بین امت اختلاف وجود دارد. بقیه احکام نیز همین گونه است. این در مسائلى است که افراد و گروهها تضاد منافعى با یکدیگر ندارند وگرنه در مسائلى همانند امامت که مسأله‏اى سیاسى و تضاد منافع گروهها در آن مشهود است و در جامعه اسلامى اعم از مسلمان، منافق و … براى به دست آوردن آن تلاش مى‏کنند، بروز اختلاف امرى طبیعى مى‏نماید.

([۱]) تفسیر المنار، ج ۶، ص ۴۶۶.