تعریف حدیث

حدیث، در اصطلاح مشهور میان محدثان، مرادف با سنت است؛ یعنى عبارت است از بیان قول یا فعل یا تقریر نبى اکرم | ⁽[۱]⁾ یا [امام] معصوم.

اهمیت حدیث در تبیین قرآن

پیشتر گفته شد که قرآن به دلیل وجود آیات متشابه در آن، بیان کلى احکام و… به توضیح و تفسیر نیاز دارد که بهترین شرح و تفسیر آن است که از رسولخدا | برسد. بنابر این، با توجه به معلوماتى که خداوند در اختیار رسولخدا| گذاشته است، حدیث آن حضرت براى مسلمانان راه رهایى از گمراهى، بدفهمى و کج‏فهمى قرآن و بهترین شیوه براى تفسیر آن است.

با توجه به بحثى که درباره عصمت رسول خدا | مطرح کردیم، گذشته از اهمیت طبیعى که حدیث رسول خدا | در تبیین دین دارد و مسلمانان باید دین را از او بیاموزند، تضمین عصمت پیامبر اکرم | از سوى خدا اهمیت سخنان او را در بیان حقایق دین دو چندان مى‏کند.

اهمیت حدیث در تبیین الگوى رفتارى

در مسئله تربیت انسان، در هر بعدى، مسائلى باید مورد توجه مربى قرار گیرد که غفلت از آنها موجب نرسیدن به تربیت مطلوب مىگردد که داشتن الگوى رفتارى مناسب یکی از آنها است.

مربى، پس از بیان آراء و اندیشه‏ها و تعیین راه رسیدن به اهداف تربیتى، باید نمونه‏اى از تربیت‏شدگان را در معرض دید کسانى که در حال تربیت هستند، قرار دهد تا با ارائه یک نمونه عملى، از فردى که این مسیر را طى کرده است، هم امکان سلوک راه را اعلام کند و هم موجب تشویق سالکان گردد و هم سالکان بتوانند با توجه به الگو خطاهاى رفتارى، گفتارى و فکرى خود را اصلاح کنند. این شیوه تربیت کامل است. از این جهت است که مى‏بینیم خداوند پیامبراکرم| را به عنوان الگو و اسوه کامل براى پیروى به مسلمانان معرفى مى‏نماید. به این آیه توجه کنید:

{لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللّهَ وَالیَوْمَ الآخِرَ وَذَکَرَ اللّهَ کَثِیراً}⁽[۲]⁾

«به یقین زندگى رسول خدا براى شما و آن کس که به خدا و روز قیامت امید دارد و خدا را بسیار یاد مى‏کند، سرمشقى نیکوست».

الگو بودن رسول خدا | براى اصحاب خود امرى طبیعى بود و مسلمانان آن عصر به آسانى مى‏توانستند بفهمند که رسول خدا | چه رفتارى دارد، چه گفتارى را بیان مى‏کند، چه موضعگیرى دارد، چه گفتار و رفتارى را تایید مى‏کند، یا چه گفتار و رفتارى را تأیید نمى‏کند، اما مسلمانانى که بعد از ارتحال آن حضرت به دنیا آمده‏اند یا به اسلام پیوسته‏اند، راهى جز سنت رسول خدا | ندارند. سنت است که به ما مى‏گوید؛ رسول خدا | در روابط فردى، اجتماعى، سیاسى، اقتصادى، اعتقادى، اخلاقى و… چه رفتار و اندیشه‏اى داشته و چه افراد، گروهها و جریانهایى را حمایت یا رد کرده است؟

حدیث است که براى ما زندگى رسول خدا | را به تصویر مى‏کشد تا بتوانیم از تصویرى که در حدیث بیان شده است، الگوبردارى کنیم و اگر بخواهیم، در حد توان از آن حضرت پیروى کنیم.

([۱]) علوم الحدیث و مصطلحه، ص ۱۱۳؛ قواعد فى علوم الحدیث، ص ۲۴.

([۲]) احزاب/۲۱.