حدیث ثقلین
حدیث ثقلین
حدیث ثقلین را محدثان با عبارات گوناگون نقل کردهاند. یکى از نکات مهمى که در تمام نقلها به آن اشاره شده، این است که رسول خدا | از ارتحال زود هنگام خود خبر مىدهد و این مسئله بعد از مکلف شدن رسول خدا | به انجام حج – که به حجهالوداع شهرت یافت – است و از آن هنگام تا ارتحال رسول خدا | که سه ماه بیشتر طول نکشید، در این مدت، رسول خدا | تمام تلاش خود را براى معرفى اهل بیت | به عنوان جانشینان خود به کار گرفت و از آن هنگام تا ارتحال آن حضرت، حداقل چهار بار را ثبت کردهاند که رسول خدا | این حدیث را بیان کرده است و شاید هم در موارد بیشترى بیان کرده باشد، ولى چون خصوصیات زمانى و مکانى حدیث را بیشتر راویان ضبط نکردهاند، مشخص نیست که آیا بیش از این موارد هم بیان فرموده است یا نه؟ این موارد به شرح ذیل است:
۱- حجهالوداع، روز عرفات
اولین جایى که رسول خدا | اهل بیت × را در کنار قرآن به عنوان دو امانت خود معرفى کرده، روز عرفات است. راوى این متن «جابر بن عبدالله انصارى» است.([۱])
۲- غدیرخُم
دومین موردى که رسول خدا | حدیث ثقلین را بیان فرمود، روز هیجدهم ذىالحجه در غدیرخم است. راوى این متن «زید بن ارقم» است.([۲])
۳- مسجد مدینه
سومین موردى که رسول خدا | حدیث ثقلین را بیان کرده در مسجد مدینه است.([۳])
۴- بستر بیمارى
چهارمین موردى که براساس متون موجود، رسول خدا | حدیث ثقلین را بیان کرده، در آخرین روزهاى زندگى خود در بستر بیمارى است که راوى این متن ام سلمه همسر رسول خدا | است.([۴])
همان طور که پیشتر بیان کردیم، حدیث ثقلین از طرف اصحاب با توجه به ویژگیهایى همچون دقت نظر، قوت حافظه، شرایط سنى و… با الفاظ مختلف نقل شده است ولى درباره آخرین موردى که رسول خدا | این حدیث را بیان کردهاند، ام سلمه چنین نقل مىکند:
«عن ام سلمه قالت: قال رسول اللّه فى مرض موته و قد امتلأت الحجره باصحابه: ایها الناس یوشک ان اقبض قبضا سریعا فینطلق بى و قد قدمت الیکم القول معذره الیکم، الا انّى مخلّف فیکم ثقلین کتاب اللّه عز و جل و عترتى، ثم اخذ بید علىّ فرفعها فقال: هذا علىّ مع القرآن و القرآن مع على، لا یفترقان حتّى یردا علىّ الحوض، فاسألهما ما خلفت فیهما.»([۵])
ام سلمه مىگوید: رسول خدا | در بیمارى که با آن از دنیا رفت، در حالى که حجرهاش از اصحابش پر بود فرمود:
اى مردم انتظار مىرود خیلى زود از این جهان بروم و این سخن را براى اتمام حجت مىگویم. توجه داشته باشید من دو امانت میان شما مىگذارم؛ یکى کتاب خدا و دیگرى عترتم. سپس دست على × را گرفت و بلند کرد و فرمود: این على × با قرآن است و قرآن نیز با على × است. این دو از هم جدا نمىشوند، تا اینکه در کنار حوض بر من وارد شوند و من نسبت به عملکرد شما درباره آنان سؤال کنم».
باید توجه داشت که معرفى اهل بیت × از طرف رسول خدا | به عنوان جانشینان خود به این روایت اختصاص ندارد. گذشته از آیات قرآن که بحث درباره دلالت بعضى از این آیات موضوع اصلى این رساله است روایات فراوانى نیز بر این مسئله دلالت مىکنند.
([۱]) سنن، ترمذى، ج ۵، ص ۴۳۳، حدیث ۳۸۱۱؛ تاریخ، طبرى، ج ۲، ص ۴۰۲؛ سیره، ابن هشام، ج ۴، ص ۲۴۸؛ تاریخ الاسلام، ذهبى، ج ۲، ص ۷۰۹.
([۲]) خصائص، نسائى، ص ۱۱۹، حدیث ۷۹؛ صحیح، مسلم، ج ۴، ص ۱۲۲؛ کفایه الطالب، ص ۵۳؛ مستدرک، حاکم، ج ۳، ص ۱۶۱.
([۳]) المحررالوجیز، ج ۱، ص ۳۴.
([۴]) الصواعق المحرقه، ص ۱۲۶؛ مجمعالزوائد، ج ۹، ص ۱۳۷؛ نورالابصار، ص ۱۶۳؛ تاریخ الخلفاء، ص ۱۷۳.
منبع : مجمع جهانی شیعه شناسی
