اضافه شدن شرایط امامت

گفته‏اند؛ اگر منظور از «الذین آمنوا» امام على × باشد، لازم است که یکى از شرایط امامت دادن زکات در حال رکوع باشد، در حالى که چنین نیست.

به این شبهه توجه کنید:

«و فیه، انّه یلزم ان یکون من شرایط الولىّ ایتاء الزکاه حال الرکوع ان ارید الذین آمنوا على رضى اللّه عنه.»

این شبهه حداقل در یک منبع آمده است.⁽[۱]⁾

نقد

۱- ما هم بر این باوریم که از شرایط امامت، دادن زکات در حال رکوع نیست، و در هیچ‏یک از کتب کلامى شیعه نیز این مسئله از شرایط امامت ذکر نشده است.

۲- همان طور که پیشتر بیان کردیم، در نزول آیه در شأن امام على × شبهه‏اى نیست، چنان که آیه درصدد تعیین شرایط امامت و امام نیز نیست، وگرنه با توجه به کاربرد واژه «حصر»، مفهوم آیه این مى‏شود که امام، تنها کسى است که مؤمن باشد، نماز بخواند و در حال رکوع زکات بدهد؟

در حالى که معصوم بودن و افضل بودن افراد از شرایط اساسى امام است.

به این شرایط توجه کنید:

«المسأله الثانیه: فی انّ الامام یجب ان یکون معصوما و امتناع التسلسل یوجب عصمته و لانّه حافظ للشرع و لوجوب الانکار علیه لو اقدم على المعصیه فیضاد امر الطاعه و یفوت الغرض من نصبه و لانحطاط درجته عن اقل العوام»⁽[۲]⁾

المسأله الثالثه: فی انّ الامام یجب ان یکون افضل من غیره و قبح تقدیم المفضول معلوم و لا ترجیح فى المساوى.»⁽[۳]⁾

با توجه به شرط اساسى عصمت، شیعه بر این باور است که نصب امام بر خداوند لازم است؛ زیرا جز خداوند کسى از عصمت آگاهى ندارد. به این مسئله توجه کنید:

«المسأله الرابعه فى وجوب النص على الامام و العصمه تقتضى النصّ و هما (یعنى العصمه و النص) مختصّان بعلى ×».⁽[۴]⁾

و اگر بگوئیم آیه درصدد تعیین شرایط امامت است، با توجه به وجود «انّما» اعتبار این شرایط از بین مى‏رود و باید به همان شرایط مذکور، در آیه، در جانشین رسول خدا | اکتفا کرد، در حالى که اهل سنت هم به وجود چنین شرایطى در جانشین رسول خدا | معتقد نیستند.

۳- گرچه شیعه بر این باور نیست که دادن زکات در حال رکوع از شرایط امامت باشد، ولى در متون روایى شیعه، روایاتى وجود دارد که حکایت از آن دارد که خداوند همه ائمه ^ را به این شیوه آزموده است و آنان نیز در این آزمون و اثبات ایثار و اخلاص، به امام على × اقتدا کرده‏اند؛

امام صادق × پس از شرح کیفیت نزول آیه درشأن امام على × و اینکه خداوند بقیه فرزندان امام على × را – که به مقام امامت رسیده‏اند – از این نعمت برخوردار کرده است، مى‏فرماید:

«فکل من بلغ من اولاده مبلغ الامامه یکون بهذه النعمه فیتصدّقون و هم راکعون و السائل الذى سأل امیرالمؤمنین من الملائکه و الذین یسألون الائمّه من اولاده یکونون من الملائکه.»⁽[۵]⁾

«هر یک از فرزندان آن حضرت – که به مقام امامت مى‏رسند – از این نعمت برخوردارند که در حال رکوع صدقه مى‏دهند و فقیرى که از امیرالمؤمنین × تقاضاى کمک کرد، فرشته‏اى از فرشتگان بود و فقیرانی که از امامان تقاضاى کمک مى‏کنند نیز از فرشتگان هستند».

([۱]) حاشیه تفسیر بیضاوى، صدیقى ج ۲، ص ۳۳۸.

([۲]) کشف المراد، ص ۲۲۷.

([۳]) همان، ص ۲۲۸.

([۴]) همان، ص ۲۲۹.

([۵]) الکافى، ج ۱، ص ۲۲۸؛ الوافى، ج ۲، ص ۲۷۸؛ البرهان، ج ۳، ص ۴۲۰؛ تفسیر نورالثقلین، ج ۲، ص ۲۵۵.