بررسى روند شکلگیرى برخى فرقههاى غلات، نشان از شیادى و شیطنت رهبران آنان دارد. شبههجویان قدرتپرست که داراى خودخواهىهای تند و گسترده، افکار و اوصاف رکیک و مشمئز بودهاند، در راه رسیدن به مطامع دنیوى و شهوات حیوانى خویش، با به راه انداختن جریانى غلوآمیز و ادعاى الوهیت به نام نمادهاى مذهبى همچون پیشوایان دینى، خود را نماینده آنان معرفى نموده و کمال سوءاستفاده را به عمل آوردند.
با بررسى زندگانى و شخصیت رهبران غلات، مانند ابوالخطّاب، مغیره بن سعید و… در مىیابیم که آنان افراد زیرک و سیّاس بودند که براى رسیدن به جاه و مال و منال براى خود، دستهبندىهایى ایجاد کردند و با بهانه کردن الوهیت ائمه^ خود را پیامبر و منصوب از طرف آنان معرفى و به این ترتیب از احساسات مردم ساده دل سوء استفاده نمودند، آنان را به بیراهه کشاندند و چند روزى از بهرههاى این حرکت خود برخوردار شدند تا اینکه بالأخره حساسیت حکومت را برانگیختند و به هلاکت رسیدند.[۱]
آنان با دم زدن از آرمانهاى بسیار والا و دیدگاهى عالىتر، سعى در بدست آوردن نفوذ بیشتر و با غلو در کمیت و کیفیت بر تأثیرگذارى خود مىافزودند .
رهبران زیرک غلات مىدانستند که بعضى از مردم دروغهاى بزرگتر را زودتر قبول مىکنند و به این نکته واقف بودند که هر چه ادعا بزرگتر باشد، پیروان بیشترى جذب خواهند کرد. این بود که ادعاى الوهیت ائمه را مطرح کردند تا طرفداران بیشترى پیدا کنند.»[۲]
ائمه معصوم^ و بزرگان تشیع که از کید و مکر رهبران شیاد غلات و خطر آنان براى جامعه اسلامى آگاهى کامل داشتند، به مبارزه و مخالفت با آنان پرداختند و با جدیت کامل آنان را از اطراف خود طرد مىنمودند.
[۱]. الغلو و الفرق الغالیه فى الحضاره الاسلامیه، ص ۱۵.
[۲]. تاریخ علم کلام و مذاهب اسلامى، ج ۱ ص ۱۲۲.
