نفى امامت امامان

گفته‏اند؛ اگر مقصود از این آیه، امامت امام على × باشد، لازم مى‏آید که بقیه امامانى که شیعه آنان را امام مى‏دانند، امام نباشند. به این شبهه توجه کنید:

«انّه لو کان المراد ما ذکروه لکانت نصّا فى نفى الامامه عن السبطین و مَن بعدهما من الائمه الذین اعتبروهم ائمّه المسلمین.»

این شبهه در برخى از منابع ذکر شده است.⁽[۱]⁾

نقد

۱- امام حسن و امام حسین × در زمان امامت حضرت على × امام نبودند، تا با امامت آنان منافات داشته باشد؛

۲- امامت سبطین × در عصر خود آنها با این آیه ثابت نمى‏شود تا با حصر آیه درباره امام على × منافات داشته باشد و لازمه‏اش نفى امامت بقیّه باشد؛

۳- با توجه به اینکه شیعه عصمت را در امام لازم مى‏داند و راهى جز علم الهى براى کشف عصمت وجود ندارد، نصب تک تک امامان از طرف خداوند و ابلاغ رسول خدا | نیز در باور شیعه ضرورى است. از این رو براى اثبات امامت امامان به روایاتى استدلال مى‏کند؛ از جمله به روایات اثناعشر خلیفه که در آنها رسول خدا | تصریح مى‏نماید که بعد از او دوازده خلیفه و جانشین از طرف خداوند نصب شده‏اند و آن‏گاه مشخصات تک تک آنان را بیان مى‏نماید. به علاوه، هر امامى موظف بود تا براساس این مشخصات، امام بعد از خود را به مردم معرفى نماید؛ به این روایت توجه کنید:

«عن جابر بن عبدالله الانصارى قال، قال لى رسول اللّه | : یا جابر، انّ اوصیائى و ائمه المسلمین من بعدى اوّلهم على ثم الحسن ثم الحسین ثم على بن الحسین ثم محمد بن على المعروف بالباقر، ستدرکه یا جابر، فاذا لقیته فاقرءه منّى السلام، ثم جعفر بن محمد ثم موسى بن جعفر ثم على بن موسى ثم محمد بن على ثم على بن محمد ثم الحسن بن على ثم القائم، اسمه اسمى و کنیته کنیتى ابن الحسن بن على، ذاک الذى یفتح اللّه تبارک و تعالى على یدیه مشارق الارض و مغاربها، ذاک الذى یغیب عن اولیائه غیبه لا یثبت على القول بامامته الاّ من امتحن اللّه قلبه للایمان. قال جابر: فقلت: یا رسول اللّه فهل للناس الانتقاع به فى غیبته؟

فقال: اى والذى بعثنى بالنبوّه انّهم یستضیئون بنور ولایته فى غیبته کانتفاع الناس بالشمس و ان سترها سحاب. هذا من مکنون سرّ اللّه و مخزون علم الله، فاکتمه الاّ عن اهله.»⁽[۲]⁾

«جابر مى‏گوید: رسول خدا | هبه من فرمود: اى جابر اوصیا و رهبران مسلمانان بعد از من اولین فرد آنان على × است و بعد از او حسن × م و بعد از او حسین × و بعد از او على فرزند حسین× و بعد از او محمد × فرزند على × است، که معروف به باقر است. اى جابر! تو آن قدر زنده مى‏مانى که او را خواهى دید. وقتى او را دیدى، سلام مرا به او برسان. بعد از او جعفر فرزند محمد × و بعد از او موسى فرزند جعفر × و بعد از او على فرزند موسى × و بعد از او محمد × فرزند على × است و بعد از او على × فرزند محمد × و بعد از او حسن × فرزند على × و بعد از او قائم است که اسم او اسم من و کنیه او کنیه من است.

او فرزند حسن بن على × و همان فردى است که خداوند به وسیله او شرق و غرب [عالم] را فتح خواهد کرد؛ او همان فردى است که از طرفدارانش پنهان است و غیبت او به اندازه‏اى طولانى است که تنها کسانى که خداوند قلب‏شان را امتحان کرده باشد بر امامت او باقى خواهند ماند».

جابر پرسید: اى رسول خدا | در زمان غیبت، آیا مردم از او استفاده مى‏کنند؟

پیامبر فرمود: آرى! اى جابر! سوگند به خدایى که مرا به پیامبرى برگزید، همان گونه که مردم از خورشید در زمانى که ابر او را پوشانده استفاده مى‏کنند، در زمان غیبت او مردم از نور ولایت او استفاده مى‏کنند.

اى جابر! این از اسرار پنهان خداوند و علم مخفى اوست. این سخن را به هر کس نگو مگر کسانى که اهل این سخن هستند».

۴- پیشتر نقل کردیم که براساس روایات شیعه این آیه شامل بقیه امامان نیز مى‏شود.

([۱]) مواهب الرحمن فى دروس القرآن، ج ۳، ص ۱۶۷؛ روح المعانى، ج ۶، ص ۱۶۷.

([۲]) ینابیع الموده، باب ۹۴، ص ۴۹۴.